Ellefu mínútur e. Paulo Coelho

Discussion Questions

1. In what ways is Maria's process of self-discovery similar to the rites of passage all young women experience?
   
2. Of all the turning points in Maria's life, which was the most crucial and why?
   
3. Why do you think Paulo Coelho chose a prostitute as a protagonist for a parable on the sacred nature of sex? Can you think of other memorable literary figures who resemble Maria?
   
4. Discuss the differences between sex and love touched upon in the book.
   
5. What issues surrounding prostitution and power relationships between men and women are raised in the book? 

-----------------------------------------------------

Laugardaginn 2. október, 2004 - Menningarblað/Lesbók

Ævintýri um vændiskonu
Eftir Þröst Helgason [e-mail]
Skáldsagan Ellefu mínútur eftir brasilíska rithöfundinn Paulo Coelho er ævintýri um fátæka stúlku sem finnur hamingjuna og veraldlegan auð í starfi vændiskonu. Í viðtali við höfundinn, sem hefur selt ógrynni bóka víða um heim, kemur fram að hann hafi lengi langað til að skrifa bók um kynlíf.
 
Brasilíski rithöfundurinn Paulo Coelho hefur notið gríðarlegra vinsælda undanfarin ár. Verk hans hafa verið þýdd á 56 tungumál í 150 löndum. Thor Vilhjálmsson þýddi þekktustu bók hans fyrir fáeinum árum á íslensku, Alkemistann, og nú hefur Guðbergur Bergsson þýtt nýjustu bók hans, Ellefu mínútur.

Bækur Coelhos lýsa iðulega leit að tilgangi lífsins eða einhverjum æðri sannleika, trúarlegum, heimspekilegum, persónulegum. Ellefu mínútur eru engin undantekning á þessu. Í henni er lýst leit að hinum sanna kjarna kynlífsins.

Coelho tileinkar bókina dyggum lesanda sínum í upphafi hennar en þessi lesandi hafði sagt að bækur Coelhos fengju sig til að dreyma. Í tileinkuninni segist skáldið hafa skyldum að gegna gagnvart lesendum sínum og sjálfum sér að "ræða um það sem ég hef áhyggjur af en ekki eitthvað sem lætur vel í allra eyrum." Og hann bætir við: "Sumar bækur láta okkur dreyma, aðrar færa okkur veruleikann, en enginn getur sloppið undan því sem skiptir höfund mestu máli, að hann sé heiðarlegur gagnvart því sem hann skrifar."

Það viðkvæma vandamál, harða og hneykslanlega, sem Coelho kallar sjálfur svo í tileinkuninni og bókin fjallar um, er mansal. Ellefu mínútur segir frá bráðfallegri brasilískri stúlku, Maríu, sem er ginnt til þess að flytja til Genfar í Sviss þar sem hún geti átt framtíðina fyrir sér sem einhvers konar dansari. Í ljós kemur að henni er ætlað að starfa á næturklúbbi þar sem konur eru falar fyrir 350 franka.

María hefur kynnst ástinni í fyrsta sinn þegar hún heldur til Genfar en orðið fyrir vonbrigðum og telur að hún geti aðeins valdið þjáningum. En hún hefur jafnframt uppgötvað að hún geti beitt kyntöfrum sínum sem valdatæki, til þess að fá það sem hún vill. Kynlíf er henni sálarlaus athöfn. Og þannig nálgast hún vændið; hún telur sér trú um að hún sé aðeins að selja sig til þess að safna peningum fyrir ferðinni heim aftur. Hún ætlar sér að hætta á réttum tíma, áður en hún hlýtur skaða af.

Þegar hér er komið sögu virðist bókin ætla að segja hina ljótu sögu um mansal á Vesturlöndum nútímans. Snemma í bókinni ýtir Coelho undir þann skilning þegar hann talar um helsta vanda samtímamenningarinnar:
Það var eitthvað mjög bogið við menninguna, ekki eyðingu frumskóganna í Amazon, gatið á ósonlaginu, útrýmingu pandanna, reykingarnar, matvælin sem valda krabbameini, ástandið í fangelsismálum, þótt hrópað sé um það í fjölmiðlum.

Vandinn var miklu heldur í kynlífsiðnaðinum sem María starfaði við.

En Ellefu mínútur fjallar ekki um hörmungar mansals í heiminum heldur það hvernig María uppgötvar unaðssemdir kynlífsins og ævintýri ástarinnar í starfi sínu sem vændiskona. Á endanum stendur hún uppi sem hrein, falleg og sterk sál með búnt af seðlum í farteskinu, lærdómsríka og fullnægjandi reynslu af Sadomasokisma og sannfæringu um að hún hafi fundið hina einu sönnu ást í lífi sínu. Bókin kemur því sannarlega á óvart.

Coelho tekur undir það í samtali við blaðamann að bókin komi lesandanum í opna skjöldu með þessum hætti "en það er vegna þess að ég dæmi ekki vændiskonuna fyrir það sem hún gerir," bætir hann við. "Ég nota hana sem útgangspunkt til þess að fjalla um hlut sem snertir okkur öll, kynlíf. Ætlun mín er ekki að ræða um vændi heldur viðhorf okkar til kynlífs."

Bókin er rituð í stíl ævintýra. Fyrsta setningin hljómar þannig: "Einu sinni var vændiskona sem hét María." Coelho spyr sig strax í upphafi hvort hægt sé að skrifa sögu um vændiskonu eins og um ævintýri væri að ræða og segir að fyrst við erum við hvert fótspor í lífinu með annan fótinn í ævintýri, hinn í hyldýpinu, þá sé best að halda ævintýrastílnum til streitu. Og eins og rakið hefur verið þá er sagan um Maríu ævintýri um fátæka stúlku sem finnur hamingjuna og veraldlegan auð í starfi vændiskonu. Skyldi Coelho ekki hafa óttast að setja söguna í þetta samhengi. Hann svarar því neitandi.

"Þó að sagan endi með því að María gangi í hjónaband þá þýðir það ekki að hjónabandið verði eitthvert ævintýri."

Lygin sem umlykur kynlífið
Coelho er ekki sammála því að bókin sé skrifuð frá sjónarhorni vændiskonu.

"Hver lesandi hefur auðvitað sína sýn á bókina en ætlun mín var að skrifa um mína eigin kynhneigð og kynlífsreynslu. Það er tilviljun að aðalpersónan er vændiskona en bókin fjallar fyrst og fremst um mig sjálfan og það hvernig við nálgumst kynlíf nú um stundir."

Coelho segir að sig hafi lengi langað til að skrifa um kynlíf en ekki hafa fundið rétta tóninn.

"Ég vildi skrifa út frá sjónarhorni persónu sem hefði lifað viðburðaríku lífi en ég varð að gæta mín á því að fella ekki dóma um hana. Bókin átti að fjalla um leit að heilagleika kynlífsins."

Coelho segir að hann hafi ekki komist á neinn skrið með bókina fyrr en hann kynntist brasilískri vændiskonu sem hafði sent honum handrit að ævisögu sinni. Eftir að hafa heimsótt með henni vændishverfi í Zürich í Sviss segist hann hafa uppgötvað að það væri ekki hægt að skrifa um heilagleika kynlífsins nema vita af hverju það var afhelgað. Í kjölfar þessarar heimsóknar kynntist Coelho annarri vændiskonu í Genf sem varð fyrirmyndin að Maríu í Ellefu mínútum.

"Ég ræddi við þessa konu um lygina sem umlykur kynlífið. Við reynum að fullnægja hvert öðru en þorum yfirleitt ekki að segja satt til um það hvort við erum fullnægð, hvort við erum ánægð. Við erum ekki heil og særum þannig hvort annað og okkur sjálf."

Coelho segir að við ræðum iðulega kynlíf opinberlega nú til dags en þegar við stöndum augliti til auglitis við elskhuga okkar hlaupi snurða á þráðinn.

"Við lesum alls konar bækur um kynlíf, horfum á klámmyndir en sitjum fyrir vikið uppi með kynlíf án þeirrar spennu sem fylgir nánum samskiptum, því að opna sig. Með bókinni vildi ég lýsa ferð frá þessu ástandi til upplifunar á samruna líkama og sálar."

Karl og kona í senn
Og niðurstaðan er sú að lífið snúist um annað og meira en þessar ellefu mínútur sem kynlíf stendur?

"Já, einmitt. Það er hins vegar iðulega verið að segja okkur að lífið snúist ekki um neitt annað en þessar ellefu mínútur lostans. Mörg sambönd fara í vaskinn vegna þess að fólk heldur að það sé eitthvað að því ef það hugsar ekki allan sólarhringinn um kynlíf."

Í lok bókar renna María og elskhugi hennar saman og þau verða bæði karl og kona. Þú hefur áður talað um kvenlegu hliðina á sjálfum þér.

"Við höfum tilhneigingu til þess að flokka alla skapaða hluti og setja þá í merkta kassa. Ég vil reyna að komast út úr þeim hugsunarhætti. Maður á að leyfa sér að stjórnast af tilfinningum. Um leið og við þurfum að vera öguð þurfum við að læra að lifa með tilfinningum okkar. Persónurnar í Ellefu mínútum komast í snertingu við bæði karlinn og konuna í sér og uppgötva þannig nýjar hliðar á lífinu.

Við höfum mjög ákveðnar hugmyndir um kyn og kynlíf. Við stundum kynlíf eftir bókinni. Við veitum hvort öðru svo hart aðhald að við þorum ekki annað en halda okkur við reglurnar. Við ættum að brjóta af okkur þessa hlekki. Það er boðskapurinn í Ellefu mínútum."

 
 
Föstudaginn 1. október, 2004 - Menningarlíf

Skáldsaga
JPV-ÚTGÁFA hefur sent frá sér skáldsöguna Ellefu mínútur sem er nýjasta skáldsaga Paulo Coehlo en áður hefur Alkemistinn komið út á íslensku. Guðbergur Bergsson þýddi bókina. 
 
Ellefu mínútur segir frá Maríu, ungri brasilískri stúlku sem er tilfinningalega niðurbrotin eftir reynslu sína af fyrstu ástinni. Hún er á viðkvæmum aldri og sannfærist um að hún muni aldrei finna sanna ást og að henni fylgi ekkert nema þjáning, vonbrigði og kvöl. Hún fer til Genfar þar sem hana dreymir um að verða fræg og rík en verður þess í stað vændiskona.

Í Genf fjarlægist María ástina æ meira um leið og hún verður heltekin af kynlífi. Þegar hún kynnist myndarlegum, ungum listamanni fer verulega að reyna á hugmyndir hennar um ástina.
 
 
Laugardaginn 3. janúar, 2004 - Menningarblað/Lesbók

LÍF MITT ER DANS
aulo Coelho er vinsæll skáldsagnahöfundur frá Brasilíu, þekktastur fyrir bók sína Alkemistann sem Thor Vilhjálmsson hefur þýtt á íslensku. Í þessu viðtali segir hann frá viðhorfum sínum til skáldskapar.
 
Hann er umdeildur, fær hrós fyrir tæran einfaldleikann og hann er hæddur fyrir einfaldleikann. Blaðadómar eru sjaldséðir og oftar neikvæðir, en bækur hans ofarlega á mörgum vinsældalistum.

Verónika ákveður að deyja (Veronika decide morrer, 1998) sem kom á sænsku í vor, fær ömurlega dóma í einu Norðurlandi, lofsyrði í öðru. Haft er eftir Umberto Eco að sú bók hafi snert hann djúpt og Sinéad O'Connor á að hafa sagt um sömu bók í írska Sunday Independent: Stórkostlegasta bók sem ég hef lesið.

Paulo Coelho fæddist í Rio de Janero árið 1947. Faðirinn Pedro verkfræðingur, móðirin Lygia heimavinnandi. Í dag er hann þekktastur sem höfundur bókarinnar Alkemistinn frá 1988, og er talinn annar vinsælasti höfundur Suður-Ameríku á eftir Gabríel Garcia Marques. Hann er þýddur á 56 tungumál, hefur skrifað þrettán bækur og níu þeirra hafa komið út í enskri þýðingu á ellefu árum. Ellefu mínútur (Onze Minutes 2003) nýjasta bók hans, kom út í Brasilíu í byrjun apríl, fer eins og eldur í sinu, á að vera komin út í 40 löndum áður en árið er liðið, þar á meðal í Danmörku og Noregi. Íslenska JPV forlagið hefur tryggt sér útgáfuréttinn og gefur hana út næsta haust.

Coelho býr í Frakklandi þegar sumarið er þar og þegar vorar í Brasilíu fer hann þangað. Hann er giftur listakonunni Christina Oiticica og hún sér um Coelho-stofnunina, til stuðnings götubörnum og gamalmennum í grimmustu úthverfunum í Rio de Janero.

Fylgdu draumum þínum eða: Líf mitt er dans því ég ferðast
Seint í september sá ég hann óvart þar sem hann stóð á hlaði bókastefnunnar í Gautaborg. Paulo Coelho? Alveg örugglega. Hár og skegg gráhvítt og þunnt, ennissvipurinn tær eins og haustkulið. Ekkert svart hippahár eins og á myndinni með brasilíska tónlistarmanninum Raul Seixar. Þeir voru félagar í antikapítalískum samtökum, Paulo Coelho skrifaði söngtexta fyrir rokkhljómsveit og saman gerðu þeir gagnrýna teiknimyndaseríu sem Coelho lennti í fangelsi fyrir. Og hann var píndur á dögum her- og ofurstjórnar í Brasilíu.

Fyrst daginn eftir tek ég eftir því að hárið sem er klippt í snöggan bursta vex frjálst í agnarlítinn stert neðst í hnakkanum.

Ég ætlaði að finna hann, en seinna. Er með Alkemistann í töskunni í þýðingu Thors Vilhjálmssonar til að fá áritaða en ég hef aðra betri ástæðu til að ávarpa hann snemma á föstudagsmorgni: myndavélin mín virkar betur úti.

Svo eftir að hafa gengið einu sinni framhjá hinum brasilíska forsíðuhöfundi haustsins, starandi þannig að hann gaf mér hornauga á móti, þá hlaut ég að vilja honum eitthvað og hann fann það.

"Fylgdu draumum þínum" , skrifar hann á ensku í mitt gullna eintak klukkutíma seinna. Þá er ég búin að heilsa horfa hlusta og spyrja.

Ég spurði: Þar sem verið er að kynna nýjustu bókina þína á ensku Eleven Minutes - ég sá það á Netinu - eru feitletruð slagorð: "don't just walk through life...dance through it..." Er það eitthvað sem þú hefur sagt og hvað á það þá...að þýða?

- Ég veit ekki hvort ég hef sagt það...hef ég sagt það? Coelho lítur á Monica Antunes, ferðafélaga sinn og umboðsmann.

- Nei, það er ekki mitt orðalag, ég hef ekki sagt það. En ég lifi þannig. Líf mitt er dans því ég ferðast.

- Hvað áttu þá við með dans, notarðu orðið í trúarlegri merkingu?

Paulo Coelho ljómar þegar hann talar um dans:

- Ég á við, þú dansar ekki einn, þú stjórnar og finnur að þér þér fylgt, eða þú ert sá sem fylgir, lætur að stjórn, dansar við aðra manneskju, fylgir tónlistinni... hljómsveitin leikur, takturinn breytist, tónlistin skiptir um skap og dans þinn breytist, hljómsveitin þagnar og þú kyrrist, sest niður, hlustar, hugsar um eitthvað annað, kannski ekki tilbúinn að hreyfa þig þegar hljómsveitin byrjar á nýjan leik, allt er hluti af dansinum.

Paulo Coello hættir að ljóma þegar hann er spurður: Þú hefur enn ekki skrifað um tímann sem þú sast inni, reynslu þína í fangelsinu, hvenær kemur bók um það?

Ég er búinn að skrifa bók um ást, efni sem ég hef áhuga á. Reynsla mín í fangelsinu speglar hatur, ég hef ekki áhuga á að skrifa um hatur. Ég veit hvað pyntingar eru og illska ...og ég held áfram að berjast fyrir mannréttindum, sem samfélagsþegn og sem rithöfundur.

Til að kynnast sjálfum sér betur
Eitt einkenni Paulo Coelhos - sem er kaþólskur - er hvernig hann notar táknrænu trúarbragða. Og vissulega notar hann orðið "dans" í bókinni Ellefu mínútur, bæði um ritúal og um hugarástand þegar sönn ást vaknar.

Sagan rammast inn af sálmi um Ísis og tilvitnun í kaflann um bersyndugu konuna í Lúkasarguðspjalli sem endar á orðunum: en sá elskar lítið, sem lítið er fyrirgefið. Aðalsöguhetjan er hin unga brasilíska María, sem ferðast til Rio de Janero og síðan til Evrópu, þangað sem Copacabana er ekki strönd heldur bar með 38 vændiskonum. Megnið af sögunni gerist í Sviss þar sem bæði kaup og sala á kynlífsþjónustum er lögleg.

Coelho sem segist skrifa til að kynnast sjálfum sér betur, gefur undarlega auðveldan höggstað á sér með sögunni. Viðfangsefnið er pottþétt: Hvernig við myndum sambönd sem kynverur, með ástarhugtök Nýja testamentisins allt um kring. Það snýst um "eros" fremur en "agape". En horfi maður fram hjá táknrænunni má lesa inn fegrun á vændi, hér er ekki sagt frá þeim verst stöddu.

Sannur Coelho-aðdáandi ver höfundinn og segir að sögurnar hans fái alltaf hamingjusaman endi því söguhetjan sé einatt leitandi manneskja, stendur því uppi með innri fjársjóð þegar Paulo Coelho skilur við hana.

Hvernig sannur femínisti gæti varið hann, kemur vonandi á daginn.

Þreyttur á leyndarmálum
Ég finn Paulo Coelho oftar en einu sinni á bókastefnunni og engin tilviljun að daginn eftir fyrsta samtalið slæ ég mér niður til að hlusta á hann segja frá og svara spurningum í stærsta salnum á Svenska mässan.

Þegar hann er kynntur, sem víðkunnur rithöfundur og andlegur leiðtogi, bregst hann við og hafnar nafnbótinni andlegur leiðtogi.

Bókin Verónika ákveður að deyja er ofarlega á dagskrá og Coelho hikar ekki við að draga fram sjálfsævisöguleg tengsl.

Verónika er ung kona í Ljubiljana í Slóveníu sem lifir reglusömu vanabundnu lífi en ákveður að binda enda á líf sitt. Hún vaknar á geðdeild og fær að vita að hún eigi fáa daga eftir. Hvað gerist við það? Og hvers konar mörk skilja hinn heilbrigða frá hinum klikkaða, hvers konar sambandsleysi? Þótt Verónika beri uppi söguþráðinn þá er verkið hrífandi margraddað, greinir frá fleiri persónum sem fara í aðalhlutverk um stund og gefa nýja vinkla á veruleikann.

Í grein sem Coelho birti þegar bókin kom á ensku má finna eftirfarandi:

"Ég er búin að skrifa bók um geðsjúkrahús," sagði ég við föður minn 85 ára gamlan. "Það er skáldsaga, en á fáeinum blaðsíðum tala ég um sjálfan mig. Það þýðir að ég geri minn tíma á deildinni að opinberu máli." Pabbi horfðist í augu við mig og sagði: "Ertu viss um að það geti ekki komið sér illa fyrir þig?"

"Já, ég er viss um það."

"Þá það. Ég er þreyttur á leyndarmálum."

Við erum einstök og ólík
Fyrsta spurningin sem Coelho fær þetta laugardagssíðdegi í september er: hve sönn er sagan um Veróniku?

- Sagan er skáldskapur en hún byggist á eigin reynslu...ætlunin var að bíða þar til foreldrar mínir væru dánir því það var mun sárara fyrir þau en fyrir mig að lifa með ákvörðun sinni að láta loka mig inn á geðdeild.

Á ferðum mínum fór ég þó að skilja að öll erum við að leita að farvegi fyrir drauma og öll erum við smáeinmana. Fann ég þurfti að deila með mér af þessum augnablikum þegar ég var algerlega einn og útilokaður, lokaður inni á geðdeild. Minningar mínar gat ég ekki skrifað, ekki um reynsluna eins og hún atvikaðist. Ég þurfti að skrifa um tilfinningarnar, því þær var ég ekki einn um: við skynjum öll nístandi einmanaleika við að vera trú sjálfum okkur. Leiðin var að láta söguna gerast í öðru umhverfi og við aðrar kringumstæður. Verónika er kona, hún gerir sjálfsmorðstilraun, það hef ég aldrei reynt. Á vissan hátt er hún fullkomlega skálduð en um leið er hún ég, sem horfi til baka. Ég reyni að spegla mikilvægi þess að viðurkenna að við erum einstök og ólík. Að við þurfum að læra að bera virðingu fyrir reglum sem segja okkur að virða vilja annarra. Þá fyrst höfum við frelsi til að haga okkur eins og okkur langar til.

En af hverju er aðalpersónan kona?

Paulo Coelho fullyrðir að það sé kvenleg iðja að skrifa og gott ef hann byggir ekki svar sitt á platónskri ljósmóðurhjálp þegar hann talar um sköpunarferlið:

- Að skapa er óhugsað...Þú nærð sambandi við orku ástarinnar... ferð í ástarleiki við lífið, veist ekki hver faðirinn er, veist að afkvæmi er á leiðinni og að tveim árum liðnum verðurðu að gjöra svo vel að fæða barnið. Það sem ég geri mér grein fyrir er að ég ætla að skrifa um ákveðið efni. Svo læt ég lífið virka eins lengi og þarf.

Næsta spurning úr salnum er frá konu sem flutti frá fjarlægu menningarsvæði til Svíþjóðar og spyr hvernig hægt sé að aðlaga sig, lifa fjarri uppruna sínum og samt vera maður sjálfur.

- Góð spurning. Þú hefur ekkert val. Jú þú getur valið að líkja lífinu við hús eða við garð.... Manneskjan hefur tilhneigingu til að byggja veggi, gera sér hús, en öryggi er bara metafór, við verðum ekki örugg. Eða þú getur líkt lífinu við garð og þá þarf að planta og annast hann. Garðurinn er líka háður árstíðum, skini og skúrum, og hann breytist sífellt.

Coelho segir að ekki nægi að einblína á takmarkið, þá sé maður glataður.

- Mig dreymdi um að verða rithöfundur og fann aðeins leiðarvísa um hvernig bæri að skrifa, en ekki hvernig lifa. - Reynslan kenndi mér að ekki dugir að einblína á ákveðið verkefni, ég þurfti líka að fylgja eigin takti og lúta fyrirboðum. Stundum að nema staðar - bíða - og stundum að halda áfram.

Nokkru síðar heyri ég að Coelho segist líta á rithöfundaverk sitt sem púsluspil og hver bók sé biti af því:

...og ég er farinn að sjá mynd af af lífi mínu - Alkemistinn er myndhvefing yfir pílagrímsferð mína til Santiago á Spáni; baráttan fyrir að vera öðruvísi speglast í Veróniku og hvernig ég er kynvera speglast í Ellefu mínútur.

Nokkru síðar þegar spurningar um það sem Coelho kallar sína kvenlegu eða "femínísku" hlið gerðust æ nærgöngulli rann tíminn út í miðju svari!

EFTIR KRISTÍNU BJARNADÓTTUR
Höfundur er búsettur í Svíþjóð.
 
http://www.santjordi-asociados.com/titles.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/Paulo_Coelho